Açılan Pencereler ya da Rota Yeniden Oluşturuluyor: Pozitif Psikoloji

Özellikle dünyanın içinden geçtiği savaş sonlarına denk gelen dönemlerde klinik psikoloji de bir alt alan olarak kendini daha çok göstermeye başladı. Ekonomik, çevresel ve sosyal buhranların yanında psikolojik zorlanmalar ve etkileri görünür olmaya başladığında klinik psikoloji; psikopatoloji ve semptom özelinde gelişme gösterdi.

İzleyen yıllarda tanıları oluşturma, şekillendirme ve tasnifleme ilk ürünlerini vererek 1952 yılında Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı kullanıma sunuldu. Paralelinde ve devamında ruh sağlığı bozukluklarını ele alan ve inceleyen sayısız kıymetli çalışma ortaya çıktı.Bir hastalığı tanı odaklı derinlemesine inceleme, değerlendirme ve tedaviye yönelik önemli bilgiler toplamamıza fayda sağlasa da bir şekilde daha çok olumsuz özelliklere odaklanılmasını da beraberinde getirdi. Araştırmalarda kaygı, stres, korku, uykusuzluk, ümitsizlik, iştahsızlık, değersizlik gibi konuların çalışılmasına daha aşina iken mutluluk, neşe, güven, umut, dayanıklılık, anlam, travma sonrası büyüme gibi kavramlar biraz daha gerilerde yer aldı. Fakat bu geride kalmışlık kavramların daha mı az önemli olduğu anlamına geliyordu?

1998 yılında Amerikan Psikoloji Derneği başkanlığı yapan Martin E.P. Seligman, Pozitif Psikoloji akımının öncülerinden biri sayıldı.

Seligman kişilerin yaşamlarında sadece olumsuz özelliklerin varlığıyla değil, olumlu özelliklerin olmamasıyla da ilgilenilmesinin önemli olabileceğinin altını çizdi.

Araştırmaların gösterdiği önemli bulgulardan bir tanesi, olumsuz özelliklere çalışıldığında ve zorlayıcı olumsuz deneyim ortadan kalktığında dahi olumlu bir özelliğin kişinin yaşamında kendi kendine varolmamasıydı. Örneğin eleştirel sesimizle çalıştığımızda kendine güven, kendini kabul etme, sevilme ya da ilgi alanlarını keşfetmeye dair pratikler kendiliğinden kişilerin yaşamında belirmeyebilirdi.

Elbette her ana akım ekolün deneyimlediği gibi Pozitif Psikoloji de kişinin ya da yaşamın olumlu taraflara odaklanmasına yaptığı aşırı vurgu ile bazı eleştirilerle karşılaşsa da psikolojiye anlatmaya çalıştıklarından bazı notlar çıkarmak gerekebilir. Sadece olumsuz özelliklere odaklanmak ya da sadece var olan olumlu özellikleri dikkate almak yerine kurulacak dengenin önemli olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

Keşfedilen semptom ya da etiketlemeler yaşadıklarımızı tanımlamaz.

Bir durum değerlendirilirken yaşanan zorluklarla birlikte kişilerin kaynakları ve sağlıklı başa çıkma davranışlarına da vurgu yapılması kıymetlidir. Her bireyin kendini arama yolculuğu kendine özgü olsa da içinden geçtiğimiz durumları bütüncül bir bakışla keşfetmeye çalışmak bizi zorlayan durumları tek bir pencereden izlemeyi önleyebilir. Açılan yeni pencereler, değişen bakışlar, çıkmaz sokak sandığımızda gözümüzden kaçan yeni yollar ya da oluşturulan yeni rotalar yaşadıklarımızı yeniden anlamlandırmayı sağlayabilir.

Gündelik hayatta olumlu durumları yaşamın bir parçası haline getirmek için bazı küçük egzersizler ise:

Keyif Alma Günlüğü

Günlük yaşamda keyif aldığınız ya da bizi mutlu eden şeyleri düşünmek. Bu düşüncelerin ya da anıların bizde hissettirdiği duyguları deneyimlemeye izin vermek ve bedenimizde nasıl değişiklikler yarattığını fark etmek.

Güçlü Yönlere Odaklanmak

Yaşadığımız deneyimlerde bize iyi gelen ve kendimizi iyi hissettiğimiz özelliklerimizi düşünmek. Bu özelliklerle birlikte her ne alanda zorlanıyorsak başa çıkma becerimizi tekrar değerlendirmek. Bu sayede problem çözme becerilerinin gelişmesine olanak sağlamak ve olaylara dair farklı bir bakışaçısını ortaya çıkarmak.

Kaynakları Gözden Geçirmek

Zorluklarla başa çıkabilmek adına bize destek olabilecek çeşitli faktörleri (Örn: ailemiz, arkadaşlarımız, işimiz, hobilerimiz, spor) değerlendirmek ve repertuvarı geliştirmeye çalışmak.

Pozitif Psikolojiyi merak etmiş isen;

Seligman, M.E.P. (2021). Gerçek Mutluluk Kalıcı Doyuma Ulaşma Potansiyelini Gerçekleştirmek İçin Yeni Olumlu Psikolojinin Kullanılması. Ankara: Eksi Kitaplar.

Csikszentmihalyi, M. (2022). Akış: Mutluluk Bilimi. Ankara: Buzdağı Yayınevi.